Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος στον ευρωπαϊκό χώρο (Αρχιμ. Ειρηναίος Λαφτσής)

+ Αρχιμ. Ειρηναίου Λαφτσή, Πρωτοσυγκέλλου Ι.Μ. Αλεξανδρουπόλεως

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος στον ευρωπαϊκό χώρο

Η αφορμή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος ξεκίνησε το 1939 και τελείωσε το 1945, οφείλεται ακριβώς στους ίδιους λόγους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. 

Η Συνθήκη των Βερσαλλιών με την οποία τελείωσε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος θεωρήθηκε πολύ άδικη εις βάρος των ηττημένων και τα κράτη αυτά περίμεναν την ευκαιρία που θα τους έδινε η Ιστορία για να ανταποδώσουν την αδικία αυτή. Η αφορμή αυτή δόθηκε όταν η Γερμανία θέλησε το 1939 να πάρει πολωνικό έδαφος, τον περίφημο διάδρομο Ντάντσιχ. Η Πολωνία αντέδρασε και ο Χίτλερ έδωσε εντολή την 1^η Σεπτεμβρίου του 1939 στα γερμανικά στρατεύματα, να εισβάλλουν στην Πολωνία. Στην κίνηση αυτή της Γερμανίας αντέδρασε η Αγγλία και η Γαλλία, ως εγγυήτριες δυνάμεις της ειρήνης στην Πολωνία, οπότε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν πια πραγματικότητα την 1/9/1939. Οι εμπόλεμες δυνάμεις ήταν οι ίδιες με τον Α’ Παγκόσμιο, απλά τώρα η Ιταλία και η Ιαπωνία (που κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν με το μέρος των νικητών) επειδή θεώρησαν ότι αδικήθηκαν τότε, τάχθηκαν τώρα στο πλευρό των Γερμανών. 

Οι στρατηγικές κινήσεις των Γερμανών ανατολικό και δυτικό μέτωπο ήταν οι εξής:

• • Τον Σεπτέμβριο του 1939, πενήντα μηχανοκίνητες μεραρχίες εισβάλλουν στην Πολωνία και πολιορκούν τη Βαρσοβία. Οι Σοβιετικοί από τα ανατολικά βρίσκουν ευκαιρία για να κερδίσουν εδάφη της Πολωνίας. Η Εσθονία, η Λιθουανία, η Λετονία και αργότερα η Φινλανδία αναγκάζονται να συνθηκολογήσουν με τον Στάλιν παραχωρώντας του βάσεις (μέχρι τον Μάρτιο του 1940). Για δυο μήνες υπάρχει μια «παράξενη ησυχία» και συγχρόνως στη Γαλλία και στην Αγγλία αναλαμβάνουν νέοι πρωθυπουργοί ο Πωλ Ρενώ και ο Ουίνστον Τσόρτσιλ. 
• • Τον Μάιο του 1940 ο Χίτλερ κατακτά Βέλγιο και Ολλανδία και βαδίζει προς τη Γαλλία.
• • Τον Ιούνιο του 1940 γίνεται η μάχη της Γαλλίας, όπου η επίθεση των γερμανικών στρατευμάτων αποδεικνύεται σαρωτική και η περίφημη αμυντική γραμμή Μαζινό αχρηστεύεται σε λίγες μέρες. Στις 22 Ιουνίου του 1940 η Γαλλία συνθηκολογεί.
• • Τον Αύγουστο του 1940 οι Γερμανοί βαδίζουν προς την Αγγλία. Οι Άγγλοι, όμως, αντιστέκονται και ματαιώνουν το γερμανικό σχέδιο απόβασης στο νησί.
• • Από τον Ιανουάριο του 1941 οι Σύμμαχοι βάζουν ως στόχο να κάμψουν οικονομικά την Γερμανία. Βομβαρδίζουν βάσεις και βιομηχανικές πόλεις. Χτυπούν τους Γερμανούς από αέρα και θάλασσα. Ξεχωριστή είναι η ναυμαχία του Ταίναρου.
• • Στις 22 Ιουνίου του 1941 ο Χίτλερ αρχίζει επίθεση στη Σοβιετική Ένωση που μέχρι τότε ήταν σύμμαχος. Ο Χίτλερ υπολόγιζε να νικήσει τους Σοβιετικούς πριν το χειμώνα. Οι Σοβιετικοί, όμως, εφάρμοσαν το σχέδιο Κουτούζοφ (τακτική καμμένης γης κατά τους ναπολεόντιους πολέμους) και στηρίζονται από τους αγγλοαμερικάνους.
• • Το φθινόπωρο του 1942 οι Γερμανοί φθάνουν στο Στάλινγκραντ και το πολιορκούν. Η πόλη αλλάζει χέρια αρκετές φορές και τελικά οι Σοβιετικοί επικρατούν καταστρέφοντας τα γερμανικά στρατεύματα. Η μάχη του Στάλιγκραντ αποδείχθηκε αποφασιστική για την εξέλιξη του πολέμου, καθώς ο Χίτλερ αναγκάσθηκε να κρατήσει πολλά στρατεύματα στο ρωσικό μέτωπο κι έτσι σώθηκαν τα Βαλκάνια. Οι Σοβιετικοί είχαν δυο μεγάλους στρατηγούς, «τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο».
• • Το 1943 έχουν ήδη μπει οι Αμερικανοί στον πόλεμο και από τη Βόρειο Αφρική εισβάλλουν στη Σικελία και από εκεί σε ολόκληρη την Ιταλία και αναγκάζουν τον Μουσολίνι να παραιτηθεί.
• • Στις 6 Ιουνίου 1944 γίνεται η περίφημη απόβαση της Νορμανδίας που ουσιαστικά απελευθερώνει τη Γαλλία. Στις 25 Αυγούστου οι Άγγλοι απελευθερώνουν το Παρίσι. Την ίδια περίοδο στο ανατολικό μέτωπο ο Ρώσος στρατηγός Ζούκοφ αναγκάζει τους Γερμανούς να υποχωρούν προς την Πολωνία και Γερμανία. Έτσι, λοιπόν, η Αγγλοαμερικάνοι από δυτικά και νότια και οι Ρώσοι από ανατολικά νικούν τα γερμανικά στρατεύματα  και τα αναγκάζουν να υποχωρήσουν, ενώ ο Χίτλερ αυτοκτονεί στο Βερολίνο.
• • Στις 9 Μαΐου 1945 ο Γερμανός ναύαρχος Ντένιτζ παραδίδει άνευ όρων ότι είχε απομείνει από το Γ’ Ράιχ.

Η Ελλάδα στον πόλεμο

Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου την 1^η Σεπτεμβρίου 1939, η Ελλάδα τηρεί ουδέτερη στάση και δεν μπαίνει στον πόλεμο. Δέχεται για δέκα περίπου μήνες προκλητικό πόλεμο νεύρων από την Ιταλία η οποία κορυφώθηκε  με τον τορπιλισμό της «ΕΛΛΗΣ» τον Δεκαπενταύγουστο του 1940 στην Τήνο. 

Τα χαράματα της 28^ης Οκτωβρίου 1940 η Ιταλία ζητάει από την Ελλάδα την παραχώρηση ορισμένων εδαφικών στρατηγικών θέσεων και η Ελλάδα απαντά αρνητικά (ΟΧΙ) και αμέσως οι ιταλικές δυνάμεις του Μουσολίνι από την Αλβανία επιτίθονται στα ελληνικά στρατεύματα. Ταυτόχρονα, ιταλικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κέρκυρα και Πάτρα. Ο πόλεμος είναι άνισος. Οι ιταλικές δυνάμεις υπερτερούν κατά πολύ των ελληνικών. Όμως, η ελληνική ψυχή και λεβεντιά συντρίβει μέσα σε ένα μήνα τους Ιταλούς. Η επιτυχία των Ελλήνων είναι διπλή: α) Αποτρέπει τα ιταλικά στρατεύματα να διαβούν την Ελλάδα, καθυστερώντας τα γερμανικά σχέδια, και β) ενισχύει το αγωνιστικό φρόνημα των συμμάχων.

Την άνοιξη του 1941 οι Ιταλοί επανέρχονται με νέα επίθεση και οι Έλληνες και πάλι θριαμβεύουν (Ύψωμα 731). Οι Γερμανοί υπόσχονται στους Βούλγαρους την Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη και τους παρασέρνουν ως συμμάχους στον πόλεμο. Ο Χίτλερ στέλνει 20 μεραρχίες και χτυπά την Ελλάδα στις 6 Απριλίου του 1941 στην γραμμή Μεταξά. 

Στις 9 Απριλίου κυριεύεται η Θεσσαλονίκη και στις 27 Απριλίου η Αθήνα. Η κυβέρνηση με το βασιλιά Γεώργιο φεύγουν μέσω της Κρήτης στη Μέση Ανατολή. Οι Γερμανοί γνωρίζουν τη στρατηγική θέση της Κρήτης και τη σφυροκοπούν. Όμως, οι Κρήτες αντιστέκονται 55 ημέρες πριν κατακτηθούν και επιφέρουν στους Γερμανούς σοβαρές απώλειες και κυρίως απώλεια χρόνου που δίνει τη δυνατότητα στους Ρώσους να ανασυγκροτηθούν και να αντεπιτεθούν. Στο τέλος του Μαΐου 1941 όλη η Ελλάδα είναι κατακτημένη. 

Όμως οι Έλληνες δεν δέχονται την Κατοχή και δημιουργούν Αντίσταση δυο ειδών, παθητική και ενεργητική. Παθητική, με τη μη συνεργασία με τους Γερμανούς, και ενεργητική δημιουργώντας ένοπλα σώματα (ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ κλπ). Η γερμανική Κατοχή στοιχίζει τη ζωή σε πάνω από 300.000 Έλληνες.

Η απελευθέρωση έρχεται στις 12 Οκτωβρίου του 1944 (απελευθέρωση Αθήνας). Μετά από δυο ημέρες εγκαθίσταται στην Αθήνα η νέα κυβέρνηση εθνικής ενότητος υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου που είχε σχηματισθεί στην Αίγυπτο. Όμως, τα γεγονότα της Κατοχής είχαν αφήσει βαθειά τα σημάδια τους στον ελληνικό λαό και δεν τον άφησαν να χαρεί την ελευθερία και την ειρήνη. Ακολούθησαν τα Δεκεμβριανά γεγονότα του 1944 και ο Εμφύλιος Πόλεμος της περιόδου 1945-1949, που κατέστρεψαν ότι αφήσαν όρθιο οι κατακτητές.

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι τρεις μεγάλοι νικητές (Η.Π.Α.-Ε.Σ.Σ.Δ.-Αγγλία) μοίρασαν τα λάφυρα του πολέμου σε τρεις συναντήσεις που έμειναν γνωστές ως, η Συμφωνία της Γιάλτας, η Διάσκεψη του Πότσδαμ και η Διάσκεψη του Παρισιού. Οι σπουδαιότερες αποφάσεις τους ήταν οι εξής:

1) Η Ιταλία παραχωρεί στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα και χάνει όλες τις αποικίες της.

2) Η Γερμανία αφοπλίζεται ολοκληρωτικά και αναγκάζεται να πληρώσει πολεμικές αποζημιώσεις.

3) Η τρίτη ηττημένη, Ιαπωνία, περιορίζεται στα τέσσερα νησιά της.

Αν θέλουμε να εκτιμήσουμε το αποτέλεσμα και τη σημασία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου θα περιοριστούμε σε τρεις απόψεις:

Α) Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος κατέστρεψε ολόκληρη την Ευρώπη και ισοπέδωσε τη Σοβιετική Ένωση και τη Γερμανία.

Β) Στον παγκόσμιο χάρτη άλλαξε τις ισορροπίες των δυνάμεων. Μέχρι τότε οι παγκόσμιες υπερδυνάμεις ήταν Αγγλία-Γαλλία-Γερμανία. Μετά τον πόλεμο ανέδειξε το δίπολο Η.Π.Α.-Ε.Σ.Σ.Δ.

Γ) Άφησε ως σημεία αναφοράς της ανθρώπινης κτηνωδίας και απανθρωπιάς δύο μνημεία: το Άουσβιτς και τη Χιροσίμα, επιβεβαιώνοντας το λόγο του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου «νους γαρ αποστάς του Θεού ή κτηνώδης ή δαιμονιώδης γίνεται».

Στη σημερινή εποχή οι πόλεμοι και οι κατακτήσεις έχουν διαφορετική μορφή. Δεν έχουν μπότες, χλαίνες, ξιφολόγχες και κράνη, αλλά κοστούμια, πένες, δάνεια και χρηματιστήρια. Το Γ’ Ράιχ ιστορικά καταστράφηκε. Το Δ’, όμως, δεν είναι σίγουρο ότι μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε, γιατί οι Έλληνες δέν έχουμε δείξει τον ηρωισμό, τη μαχητικότητα, την πίστη στις αξίες του ελληνορθόδοξου πολιτισμού μας. Κάποτε ο Τσώρτσιλ είπε ότι «οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες» και για να αντιμετωπίσουμε το Δ’ Ράιχ, πρέπει οι «Έλληνες να ξαναγίνουν ήρωες», δηλαδή να διαποτισθούν με Χριστό και Ελλάδα. Τότε θα καταλάβουμε ότι η δύναμη της αγάπης μπορεί να νικήσει την αγάπη της δύναμης. Η πολιτική που ασκεί η Γερμανία σήμερα στην πατρίδα μας είναι ένας αναίμακτος πόλεμος, ενώ ο πόλεμος του ’40 ήταν η αιματηρή πολιτική της Γερμανίας. Ο Σενέκας είπε ότι «σε όλους τους πολέμους από τον Τρωικό...» μέχρι και τον Β’  Παγκόσμιο Πόλεμο «...τα κίνητρα είναι τρία: κλοπή, αρπαγή, λεηλασία». Αυτό συνεχίζουν και σήμερα οι ισχυροί της Ευρώπης στην πατρίδα μας, επειδή ο Πόλεμος στη Γερμανία άφησε τρεις κατηγορίες ανθρώπων μία αναπήρων, μία πενθούντων και μία κλεφτών. Αυτούς, τους τελευταίους, πρέπει να αντιμετωπίσει η πατρίδα μας σήμερα.

Ζήτω η Ελλάδα!

+ Αρχιμ. Ειρηναίος Λαφτσής